De laatste jaren is er al het nodige te doen geweest over het gebrek aan privacy met betrekking tot de verzameling van onze digitale data en gegevens. We moeten ons daarbij realiseren dat zeker in het geval van gratis diensten onze digitale data vaak juist het beoogde product vormt. Hoewel dataverzameling een rol speelt bij alle op internet gebaseerde toepassingen steken met name gratis apps voor mobiele telefoons en tablets hier inmiddels met kop en schouders bovenuit.
Een laptop of desktop-PC kenmerkt zich qua internetgebruik met name door browsertoepassingen. Hoewel waardevol qua dataverzameling zijn browsertoepassingen in bepaalde opzichten minder gepersonaliseerd dan apps op onze mobiele telefoons of tablets, uitgezonderd sociale media natuurlijk. De meerderheid sleept zijn telefoon of tablet namelijk overal mee naar toe, terwijl dit in veel mindere mate geldt voor een laptop en al helemaal niet voor een desktop-PC.
Dus uitgaande van het principe waarmee de meest waardevolle data kan worden geoogst, steken gratis apps voor Android en iOS daarom met kop en schouders uit boven overige toepassingen. Nogmaals, uitgezonderd sociale media die minstens even effectief waardevolle data vanuit onze browsers kunnen ontsluiten.
Introductie fotoapp: Google Foto’s
Met bovenstaande wijsheid in pacht achtte ik het een goed idee om eens een duidelijk praktijkvoorbeeld te geven van een dergelijke datahonger. In mediaberichten worden meestal slechts de conclusies en enkele algemeenheden geëtaleerd. Dit maakt het voor de doorsnee consument vrij lastig om zich een concreet beeld van deze datahonger te vormen. Velen redeneren daarom vooralsnog vrij naïef met een: ‘ik heb toch weinig te verbergen?’ Recentelijk ben ik zelf op een onvervalst voorbeeld van een dergelijke datahonger gestuit. Voor mij een aanleiding om mijzelf achter de oren te krabben en mijzelf af te vragen in hoeverre het gebruik van dergelijke apps vanuit privacyoverwegingen nog wel verantwoord is? Tevens vormde dit de aanleiding om dit artikel te schrijven.
Voordat ik inga op de onvervalste datahonger van de fotoapp Google Foto’s is een inleiding op zijn plaats. Google Foto’s is een heel handige fotoapp voor jouw mobiel, tablet of PC die het jou mogelijk maakt om jouw foto’s en afbeeldingen tegelijkertijd te synchroniseren met al jouw persoonlijke apparaten. Dit werkt via het principe van de ‘cloud’. De cloud is een voor jou persoonlijk afgeschermde opslagruimte op één van Google’s servers ergens ter wereld. Jouw foto’s en afbeeldingen worden geupload naar deze cloud, waarbij je ervoor kunt kiezen om jouw originele foto’s en afbeeldingen te verwijderen om zodoende opslagruimte vrij te maken op jouw apparaten. Persoonlijk gebruik ik de cloud sec als back-up teneinde er zeker van te zijn dat ik mijn foto’s, afbeeldingen of documenten niet kan kwijtraken bij het verlies van mijn telefoon of een crash van mijn harddisk.
Volgens de gebruikersvoorwaarden van de meeste gratis clouddiensten stem je daarbij in met het afzien van jouw exclusieve rechten op al het door jou geuploadde materiaal. Hoogstwaarschijnlijk geldt dit niet voor het auteursrecht zelf, maar Google kan jouw foto’s en data wel vrijuit gebruiken voor het verder ontwikkelen van hun software en dienstverlening. Voor documenten gebruik ik overigens Google Drive waarop ik derhalve slechts versleutelde documenten upload. Voor foto’s en afbeeldingen vind ik een dergelijke versleuteling echter teveel gedoe. Mij het bovenstaande realiserende heb ik destijds vooral voor het gemak van Google Foto’s gekozen en mijzelf niet al te veel zorgen gemaakt over de meer bedenkelijke gebruikersvoorwaarden of privacy aspecten.
Onvervalste datahonger van deze fotoapp
Dit laatste is wel enigszins veranderd toen ik beroepshalve probeerde enkele foto’s met herleidbare onderzoeksgegevens uit Google Foto’s te verwijderen. Deze foto’s met daarop duidelijk herleidbare onderzoeksgegevens achtte ik bij nader inzien toch minder geschikt om te bewaren binnen een clouddienst. Weliswaar wilde ik deze foto’s behouden binnen de originele bestandsmappen (i.c. folders, directories) op mijn mobiel voor toekomstige naslag en documentatie. Nu wist ik al dat alles wat je verwijdert uit Google Foto’s ook verdwijnt uit de originele bestandsmappen. De synchronisatie werkt als zodanig namelijk twee kanten op. Dit was in het begin wel eventjes wennen, maar dit maakt het wel mogelijk om Google Foto’s als handig beheersinstrument voor al jouw foto’s en afbeeldingen op al jouw apparaten te gebruiken.
Om mijn foto’s met onderzoeksgegevens uit Google Foto’s te verwijderen, moest ik dus voorzichtig te werk gaan. Daarom heb ik eerst een tweetal back-ups van de desbetreffende foto’s gemaakt in nieuw aangemaakte bestandsmappen. Echter bij het verwijderen van mijn foto’s naar de prullenbak van de fotoapp verdwenen mijn foto’s ook steevast uit het tweetal nieuw aangemaakte bestandsmappen op mijn mobiel. Gelukkig kun je finale verwijdering nog voorkomen c.q. herstellen, maar deze weg bleek dus definitief doodlopend.
Zo bezien lijkt tweezijdige synchronisatie dan toch eerder een vloek dan een zegen. Vooral omdat je het niet naar believen kan uitschakelen. Het deed mij voor het eerst openlijk twijfelen aan de redenen van deze tweezijdige synchronisatie. Misschien wil Google Foto’s jouw data liever helemaal nooit meer kwijt na eenmaal uploaden? Met tweezijdige synchronisatie werpt Google hiervoor inderdaad een behoorlijk effectieve drempel op. Weet jij bovendien honderd procent zeker wat er gebeurt als jij de app van jouw mobiel verwijdert? Misschien verdwijnen al jouw foto’s dan ook wel uit hun originele bestandsmappen. Ik denk het niet, maar ik ga het toch ook liever niet uitproberen. Nodeloos om te zeggen dat Google (alsmede de ‘andere’ Google’s van deze wereld) garen spint bij dergelijke onzekerheden.
Uitgedaagd door mijn fotoapp
Oké, ik moest dus slimmer te werk gaan om deze tweezijdige synchronisatie te omzeilen. Wat nou, als ik de desbetreffende foto’s eerst kopieerde naar een nieuw aangemaakte bestandsmap en ze vervolgens stuk voor stuk van bestandsnaam veranderde? Misschien dat Google Foto’s ze dan niet meer als zodanig herkende? Nou vergeet het maar! Hoeveel back-ups ik ook maakte en hoe vaak ik de bestandsnamen ook veranderde, het mocht niet baten. Bij het verwijderen van de foto’s uit de cloud verdwenen ze ook steevast uit elke gerelateerde bestandsmap en back-up op mijn mobiel. Ook deze methode bleek dus doodlopend. Werkelijk, waarom probeert Google Foto’s zo krampachtig te voorkomen dat ik mijn eigen foto’s verwijder? Dit deed mij meer en meer denken aan een vorm van roofdiergedrag.
Google Foto’s blijkt zich te gedragen als een roofdierapp
Volgende stap was om te proberen de desbetreffende foto’s vanuit Google Foto’s te downloaden naar mijn desktop-PC, ze vervolgens te verwijderen naar de prullenbak van de fotoapp op mijn mobiel en ze tenslotte weer vanaf mijn PC over de email naar mijn mobiel te versturen. De synchronisatie van de downloadmap met de fotoapp uitgeschakeld. Echter nadat ik de desbetreffende foto’s vanuit de email naar mijn mobiel downloadde – exact op het moment dat ik ze verplaatste naar een andere bestandsmap – herkende Google Foto’s ze direkt weer als zodanig. Voor ik het wist stonden ze weer gewoon opgenomen in de fotoapp….zucht, kreun, grmbl@#&$&#
Inmiddels was ik zo ontzettend boos en giftig geworden dat ik hier desnoods nog uren aan zou besteden. Het moest en zou mij lukken om het vermaledijde Google Foto’s te verslaan. De voorgaande stappen nogmaals doorlopen, de synchronisatie van de downloadmap met de fotoapp uitgeschakeld, maar nu na het downloaden uit de email en vóór verplaatsing naar een andere bestandsmap ook nog alle bestandsnamen van mijn foto’s aangepast. Onverwachts….maar hoera, eindelijk gelukt. Victorie….wie is er nu de baas! De foto’s eindelijk in een bestandsmap op mijn mobiel opgeslagen zónder dat Google Foto’s ze herkende en automatisch uploadde binnen de fotoapp.
Pyrrusoverwinning op Google
Euforisch, omdat ik de Google Foto-app eindelijk had verslagen, realiseerde ik mij al snel dat er hier waarschijnlijk slechts sprake was van een zgn. pyrrusoverwinning. Nadat ik gedurende mijn worsteling al enigszins achterdochtig was geworden over waarom Google überhaupt zo krampachtig probeert te voorkomen dat ik mijn eigen foto’s verwijder, begon ik inmiddels te twijfelen of Google mijn foto’s überhaupt wel had verwijderd?
Weliswaar zijn ze inderdaad uit de fotoapp verdwenen, maar wie zegt mij dat Google deze foto’s op de achtergrond ook van zijn servers en uit zijn databases heeft verwijderd? Gezien de bedenkelijke gebruikersvoorwaarden en privacy aspecten komt deze overweging mij zeker niet als onaannemelijk voor. Daarom voelde mijn aanvankelijke overwinning bij nader inzien toch als een nederlaag. Apps zoals Google Foto’s winnen namelijk altijd van ons onvermoede consumenten!
Google bewijst zichzelf hiermee heus een slechte dienst
Hoewel ik mij qua aanvankelijk geuploadde onderzoeksgegevens in dit voorbeeld geen zorgen maak, geeft mijn bovenstaande relaas weliswaar aan dat roofdierapps zoals Google Foto’s weinig rekening houden met jouw en mijn privacy. Principieel vind ik dit wel een dingetje waar ik niet echt heel vrolijk van word!
Maar ook voor Google zelf is dit heus een slecht resultaat. Het gevaar bestaat namelijk dat mensen op termijn hun bestaande vertrouwen in de techreuzen (Apple, Facebook, Google, Microsoft, etc.) grotendeels verliezen. Ik kan mij niet voorstellen dat de techreuzen daar dan ook nog garen bij spinnen?
Bron: Art Huiskes (onderzoeksjournalist)