Afgelopen week werd bekend dat de Verenigde Staten zich terugtrekken uit het Open Skies-verdrag, dat vrij vliegverkeer van surveillancetoestellen regelt. Dit vliegtuigpact regelt dat ongewapende militaire verkenningsvliegtuigen in overleg door het luchtruim van de 35 deelnemende landen mogen vliegen. Het idee achter dit pact is dat er meer openheid is over militaire activiteiten, waardoor internationale spanningen en escalatie worden voorkomen.
Het lijkt Trump’s zoveelste actie voor de bühne, gericht op zijn achterban en de aankomende Amerikaanse verkiezingen. Acties met de bedoeling om zijn conservatieve achterban te tonen hoe buitengewoon daadkrachtig en handelingsvaardig hij is. Doordat de coronapandemie de Verenigde Staten momenteel zo hard raakt en velen hem hiervoor mede verantwoordelijk houden, zoekt Trump hoogstwaarschijnlijk naar zijn zoveelste afleidingsmanoeuvre.
Het is tevens de zoveelste terugtrekking van de Verenigde Staten uit wereldwijde verdragen die er met name op zijn gericht om internationale spanningen en escalatie te voorkomen en wereldwijd vrede en veiligheid te bevorderen. Zo stapten de Verenigde Staten uit de atoomdeal met Iran, zegden ze eenzijdig het INF-verdrag uit 1987 met Rusland op dat nucleaire en conventionele middellangeafstandsraketten verbiedt en trekken de Verenigde Staten zich naar alle verwachting eveneens terug uit het Klimaatakkoord van Parijs. Ook dreigde Trump er recent mee dat de Verenigde Staten uit de WHO stappen. Opgeteld stuk voor stuk afleidingsmanoeuvres die vooral zijn daadkracht en handelingsvaardigheid richting zijn conservatieve achterban lijken te moeten aantonen.
Diplomatie beoogt escalatie van spanningen en conflicten te voorkomen.
Vanaf het allereerste begin wordt de ambtstermijn van Trump al gekenmerkt door het negeren van vrijwel elke vorm van diplomatie. Gevoelige onderwerpen worden de wereld in geslingerd via Twitter of domweg via persconferenties openbaar gemaakt. Tegelijkertijd heeft Trump de neiging zijn diplomaten en ambtenaren grotendeels buiten spel te zetten. Een karakteristiek voorbeeld daarvan vormden Trump’s onderhandelingen met Kim Jong-un. Achteraf bleek dat zelfs zijn nauwste medewerkers geen idee hadden van Trump zijn bedoelingen.
Diplomatie is de kunst en kunde van het tactvol opereren tussen twee groepen om daarmee een doel te bereiken. Diplomatie vindt daarom meestal plaats op de achtergrond en achter gesloten deuren. Met internationale diplomatie wordt zoveel mogelijk voorkomen dat er in het openbaar hanengevechten tussen staatshoofden uitbreken of gevoelige leiderschapsego’s in het geding komen. Diplomatiek overleg tussen staten staat daarom rechtstreeks in het teken van het voorkomen van internationale spanningen en escalatie.
Trump’s notie van diplomatie is vrijwel afwezig.
Trump lijkt echter vrijwel geen besef te hebben van het nut van diplomatie. Wellicht komt dit, omdat Trump als zakenman uiteindelijk altijd een rechter boven zich wist die partijen terug in het gareel kon dwingen. Het ontbreken van enig besef van diplomatie zal hem in de keiharde Amerikaanse zakenwereld waarschijnlijk vaker wél dan niet goed hebben gedaan. Dominantie kan de dominante partij onder bepaalde omstandigheden een structureel voordeel verschaffen. Dit lijkt mij de enige mogelijke verklaring te zijn voor het ontbreken van enig besef van diplomatie bij Trump. Escalerende conflicten binnen de zakenwereld worden uiteindelijk toch altijd ‘veilig’ beslecht door een rechter!
Staatszaken zijn volstrekt onvergelijkbaar met de zakenwereld.
Trump presenteert zichzelf graag als zakenman en probeert zijn presidentschap ook als zodanig in te vullen. Maar waar een dominante strategie in de zakenwereld nog voordelen kan hebben, kan een dominante strategie tussen staten gemakkelijk leiden tot de zgn. potentiële lont in het kruitvat. Op het internationale staatstoneel ontbreekt het namelijk aan iemand die als rechter optreedt bij internationale spanningen en escalatie. Conflicten worden in het beste geval opgelost met diplomatie óf in het ergste geval door staten die besluiten voor eigen rechter te gaan spelen. Met alle consequenties van dien. Diplomatie vormt daarom het enige echte alternatief voor oplopende internationale spanningen en escalerende (handels)conflicten.
Trump geeft herverkiezing voorrang boven diplomatie, wereldwijde vrede en veiligheid.
Nu Trump er in de aanloop naar de Amerikaanse verkiezingen steeds vaker voor lijkt te kiezen om verdragen en afspraken puur voor de bühne en zijn eigen conservatieve achterban op het spel te zetten, begeeft hij zich daarmee op erg glad ijs. Zonder internationale diplomatie bestaat er op de langere termijn geen duurzame wereldwijde vrede en veiligheid.
Zijn afleidingsmanoeuvres voor eigen politieke gewin hebben daarom niet langer alleen iets doms en onschuldigs, maar beschadigen essentiële over decennia opgebouwde wereldwijde diplomatieke netwerken en structuren. Hiermee ontwikkelt zijn presidentschap langzamerhand steeds meer dictatoriale trekken. Trump verandert daarom meer en meer in een zgn. ‘Dark Lord’ die diplomatie, wereldwijde vrede en veiligheid op het spel lijkt te willen zetten puur voor zijn eigen politieke gewin!
Bron: Art Huiskes (onderzoeksjournalist)